ایران و پاکستان؛ درگیرهای مرزی و نگرانی های فرا منطقه ای محمد وزیری بی بی سی

گروه های ناسیونالیست بلوچ- گروه های اسلام گرای سنی تند رو و البته قاچاقچیان مواد مخدر همه در این ناحیه فعال هستند و پاکستان در حال حاضر هند و در مواردی افغانستان را متهم به ایجاد بی ثباتی در این منطقه می کند.

ایران و پاکستان؛ درگیرهای مرزی و نگرانی های فرا منطقه ای

محمد وزیری بی بی سی

در پی بروز درگیری های اخیر در مرز مشترک ایران و پاکستان که به کشته و مجروح شدن تعدادی از مرزبانان ایرانی و پاکستانی منجر شد، سفیر پاکستان در تهران به وزارت امور خارجه احضار شد.

به گزارش خبرگزاری‌ها، مدیرکل غرب آسیای وزارت امور خارجه ایران در جریان این احضار ضمن اعتراض و ابراز ناخرسندی نسبت به استفاده “گروه های تروریستی و اشرار” از خاک پاکستان برای حمله به نیروهای مرزبانی ایران خواستار پیگیری جدی و انجام اقدامات لازم جهت جلوگیری از تکرار این گونه حوادث شد.

این اولین بار نیست که اتفاقاتی از این دست در مرز مشترک دو کشور رخ می دهد. همچنین این بار اول نیست که مقامات ایران به مقامات پاکستان هشدار می دهند.

اما شاید بتوان گفت که این اتفاق از معدود مواردی باشد که حادثه ای از این دست با حوادثی مشابه و متوالی در چند روز پ‍شت سر هم ادامه می یابد و باعث افزایش تنش بین دو کشور می شود اگر چه به مانند دفعات قبل در نحوه و چگونگی وقوع این تحولات ابهاماتی وجود دارد و چند و چون وقوع آنها به خوبی مشخص نشده است.

روز پنجشنبه ۹ اکتبر (۱۷ مهر) مقامات ایران از حمله به نیروهای انتظامی در بلوچستان ایران و نزدیکی سراوان خبر دادند و همزمان با آن یک سایت نزدیک به گروه مسلح مخالف جیش العدل مسوولیت این حمله را پذیرفت – حمله ای که به گفته آنها در اثر آن سه نیروی انتظامی کشته شدند.

خبرگزاری فارس ایران گزارش کرد که این حمله یک روز پس از حمله ای دیگر رخ داده است که بر اثر آن یک نفر کشته شده است حمله ای که جزییاتی از آن منتشر نشد.

گزارش رسانه های ایران و همچنین روایت جیش العدل از این حوادث با یکدیگر تفاوتهایی داشت.

ایران می گوید که مخالفان ایران از خاک پاکستان برای حمله به ایران استفاده می کنند ادعایی که مقامات پاکستانی آن را رد می کنند.

همزمان و در چند روز اخیر گزارشهای نه چندان روشنی از درگیری بین نیروهای دو طرف منتشر شده است.

گزارشهایی که بر اساس آنها نیروهای ایرانی به نیروهای مرزی پاکستانی حمله کرده که منجر به کشته شدن یک نیروی این کشور شده است و در موردی دیگر به گفته واسع خان – سخنگوی نیروهای مرزبانی پاکستان در گفتگو با سایت دان – نیروهای ایرانی ساکنان یک روستا را برای ساعاتی به گروگان گرفته و از آنها بازجویی کرده اند. ایران نیز می گوید که یک سرباز نیروی انتظامی این کشور در درگیری با افرادی که آنها را اشرار خوانده کشته شده است.

دلایل این درگیرها مشخص نشده و معلوم نیست که آیا این درگیریها واکنش به حملات ستیزه جویان مسلح علیه اهداف نیروی انتظامی ایران بوده و یا اینکه درگیریها نتیجه تقابل نیروهای دو طرف با افراد مسلح و به خصوص قاچاقچیانی که در این منطقه فعال هستند.

ایران می گوید که پاکستان توانایی کنترل بر خاک خود را ندارد. پاکستان نیز می گوید که ایران نباید برای مشکلات داخلی خود دلایل بیرونی ارایه دهد.

اما در این میان شاید یک چیز روشن باشد و آن اینکه این تحولات تنش بین دو کشور را افزایش داده و مقامات دو طرف یک دیگر را متهم به ناکارآمدی کرده اند. ایران می گوید که پاکستان توانایی کنترل بر خاک خود را ندارد. پاکستان نیز می گوید که ایران نباید برای مشکلات داخلی خود دلایل بیرونی ارایه دهد.

اما جدای از این ابهامات در چند و چون وقایع چند روز اخیر و اتهامات متقابل مقامات دو کشور آیا دو طرف حاضر به افزایش تنش و درگیری بالقوه نظامی هستند؟

پاسخ به این سوال را بسیاری از تحلیل گران منطقه ای منفی می دانند.

برای پاکستان مرزهای غربی اش از امن ترین مرزهاست. نیروهای این کشور بیشتر در مناطق مرزی با هند و مرز با افغانستان فعال هستند و برخی دیگر از نیروهای انتظامی کشور در مناطق مختلف سند و پنجاب فعال هستند. و علیرغم وجود مشکلات عدیده امنیتی قومی و مذهبی در بلوچستان- این کشور تمایلی به ایجاد یک جبهه تازه و درگیرهای مرزی با ایران را ندارد. به عبارت دیگر پاکستان توان نظامی- امنیتی و مالی برای مقابله با یک کشور دیگر و درگیرهای مرزی به تبع آن را ندارد به خصوص اینکه چنین تنشهایی منجر به بی ثباتی بیش از حد در ایالت بلوچستان شود و باعث شود کنترل آن به طور عمده ای از دست مقامات اسلام آباد خارج شود.

گروه های ناسیونالیست بلوچ- گروه های اسلام گرای سنی تند رو و البته قاچاقچیان مواد مخدر همه در این ناحیه فعال هستند و پاکستان در حال حاضر هند و در مواردی افغانستان را متهم به ایجاد بی ثباتی در این منطقه می کند.

ایران نیز با آگاهی از مشکلات منطقه ای سیستان و بلوچستان و تحولات در کشورهای مرزهای غربی خود درگیر کردن نیروهای خود با کشوری مانند ‍پاکستان را خارج از منطق امنیتی ارزیابی می کند و تمایلی به آن ندارد

اما شاید برای ایران نگرانی اصلی، احتمال انجام فعالیت بازیگران فرامنطقه ای و ایجاد بی ثباتی در شرق کشور باشد نکته ای که می توان آن را در تصویر بزرگتر منطقه ای یعنی ظهور گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) و تحولات عراق- سوریه و یمن و نقش برخی از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس مشاهده کرد.

در همین رابطه برخی از تحلیلگران منطقه ای واکنش شدید ایران به اتفاقات چند روز اخیر در مرز خود با پاکستان را تلاشی برای نمایش قدرت دیپلماتیک و البته نظامی از سوی ایران و هشداری به همسایگان و یا جنگ وکالتی از سوی آنها تعبیر می کنند به خصوص اینکه اخیرا حسین سلامی، جانشين فرمانده سپاه پاسداران، تهديد کرد که گروه‌های به گفته او «اشرار» را حتی در داخل خاک کشورهای همسايه پيدا می کند و بدون هيچ محدوديتی با آنها برخورد خواهد کرد.

وی با بيان اين که بنای ايران دخالت در کار هيچ کشوری نيست گفت که اگر کشورهای همسايه به «تعهدات» خود درباره امنيت مرزی عمل نکنند، ايران مجبور است به گفته او، خود «وارد عمل شود».

اما به گفته این تحلیلگران اگر این واکنش ایران با این اهداف خاص و هشدار آمیز دنبال می شود می تواند تاثیراتی اگرچه نه چندان عمیق داشته باشد اما اگر این روش کنترل نشود می تواند بر نگاه امنیتی-نظامی تهران نسبت به مشکلات سیستان و بلوچستان بیافزاید که این نکته به نوبه خود بر ناامنی و بی ثباتی در مرزهای شرقی کشور تاثیر عمیقی خواهد داشت و این چیزی است که مقامات تهران دستکم شاید در حال حاضر توانایی دادن هزینه ان را نداشته باشند.