سوزن دوزی با ظرافت و هنر زنان بلوچ خلق می‌شود / سوزن دوزی بیانگر هویت و شناسنامه فرهنگی قوم بلوچ

هنر زیبا و منحصر بفرد سوزن دوزی زنان بلوچ، بیانگر هویت و شناسنامه فرهنگی قوم بلوچ است و این هنر یکی از هنرهای دستی زنان منطقه بلوچستان بوده که با ظرافت دستان زن بلوچ و پشتکار مداوم آنان خلق می‌شود ، قدمت این هنر و رواج آن در همه مناطق بلوچستان به حدی بوده که از آن به منزله هویت، موجودیت و شناسنامه فرهنگی این قوم یاد می‌شود.

هنر زیبا و منحصر بفرد سوزن دوزی زنان بلوچ، بیانگر هویت و شناسنامه فرهنگی قوم بلوچ است و این هنر یکی از هنرهای دستی زنان منطقه بلوچستان بوده که با ظرافت دستان زن بلوچ و پشتکار مداوم آنان خلق می‌شود ، قدمت این هنر و رواج آن در همه مناطق بلوچستان به حدی بوده که از آن به منزله هویت، موجودیت و شناسنامه فرهنگی این قوم یاد می‌شود.

به گزارش بلوچ پرس ، ایسنا نوشت : اکنون در تمام مناطق سیستان و بلوچستان از جمله مناطق اسپکه، هریدک، بمپور، مته سنگ، چانف، مهنت شهرستان نیکشهر، ایرندگان، مارندگان، اسماعیل‌آباد خاش، گشت، سوران، جالق، ناهوک، کله‌گان سراوان و همچنین زاهدان هنر سوزن‌دوزی زنان بلوچ خودنمایی کند.
از مشهورترین و مرغوبترین نمونه‌های سوزن‌دوزی تولیدات مناطق قاسم‌آباد بمپور و نکوچ ایرانشهر و چانف در شهرستان نیکشهر است.
سوزن‌دوزی، نخ‌دوزی یا گلدوزی یکی از روشهای دیرینه آرایش و تزیین جامه زنان بلوچ است بگونه‌ای که هیچ جامه زنانه‌ای یافت نمی‌شود که سوزن دوزی بر روی آن نقش نبسته باشد.
مواد اولیه سوزن دوزی “نخ و پارچه” است. سوزن دوزها بر حسب امکانات و سلیقه از نخ دمسه، نخهای رنگین ابریشم و امروزه کاموا استفاده می‌کنند.
پارچه‌هایی که در سوزن‌دوزی بلوچ مورد استفاده قرار می‌گیرد باید دو ویژگی عمده برای سهولت دوخت داشته باشد. نخست این که دارای تار و پودی مشخص باشد و دوم این که این تاروپود مشخص باید راست باشد.
ابزار کار سوزن‌دوزی شامل سوزن یا سوچه، قیچی یا مقراض، انگشتانه یا شستی است.
نحوه دوخت آن به این شکل است که در ابتدا سوزن دوز از پارچه، قطعه‌ای دلخواه را جدا کرده و طرح مورد نظر را بر روی آن منتقل می‌کنند.
اکنون پس از انتخاب طرح، نوبت سوزن دوز است که با روش دوردوزی، خطوط محیطی طرح را دوخته و آن را از باقی پارچه مجزا کند.
لباس زنان بلوچ از شش قطعه سوزن‌دوزی شده شامل “پیش سینه، جی یا زی گوپتان، پایین دامن، زینت بخش سرآستین پیراهن و زینت بخش سرپاچه‌های شلوار” تشکیل شده است.
نقش و نگارهای سوزن‌دوزی نسل به نسل توسط مادران به دختران انتقال یافته و امروزه به یکی از مهمترین ابزارهای فرهنگی معرفی زنان مبدل شده است.
اکنون بر مسوولان فرهنگی و هنری است تا هنر سوزن‌دوزی را که از اصالت و قدمت دیرینه‌ای برخوردار است و به مرور زمان دستخوش تغییر و تحول شده با تمام وجود حفظ و پاسداری کنند.
زرخاتون عظیمی یک هنرمندزن بلوچ درخاش بیان کرد: سوزن دوزی در منطقه بلوچستان که یادگار پیوند فرهنگ ایرانی با گذشته تاریخی و افسانه‌ای خود است همواره با ظرافت و توانایی خارق‌العاده سرپنجه زنان بلوچ توسعه یافته و همچنان رواج دارد.
وی افزود: سوزن دوزی صنعتی برخوردار از ظرافت دوخت و تنوع رنگ است که بیانگر ذوق، سلیقه، سنت و هنر منطقه است و همانند دیگر هنرهای سیستان و بلوچستان رواج دیرینه در این منطقه داشته بطوری که نمونه‌هایی از آن به صدر اسلام، دوران مغول و به خصوص تیموری و صفوی بر می‌گردد.
وی تاکید کرد: سوزن‌دوزی بازتاب ذوق، خلاقیت ذهنی و توان جسمی زنان بلوچ است و قدمتی به بلندای تاریخ بلوچستان دارد که از این رو به آن “بلوچی‌دوزی” هم می‌گویند.
مریم کریمی که دارای آثار ارزشمندوی دارای مهر اصالت سوزن دوزی در طرحهای مختلف، سکه دوزی و آئینه دوزی می باشند و آثارش به تمام نقاط کشور وحتی خارج از کشور هم راه یافته است اظهار کرد: ریشه‌های حیات این هنر را می‌توان در لایه‌های زیرین تاریخ بلوچستان یافت، بی‌هیچ واسطه هرکجا که ردی از بلوچ یافت شود سوزن دوزی نیز عظمت خویش را به دیده می‌کشاند.
وی اضافه کرد: بیشتر زنان و دختران بلوچ به موازات آموزش اصول زندگی، سوزن‌دوزی را نیز فرا می‌گیرند و با نقوشی هندسی، انواع گل و طبیعت خیال‌انگیزی را به نمایش می‌گذارند.
وی گفت: هنرمندان این رشته با ظرافت دست و حرکت سوزن نقش و نگاره‌های دل‌انگیزی بر لایه سطحی پارچه می‌آفرینند و ذوق و روح پرمایه خود را با حرکت سوزن و نخ بر پارچه حک می‌کنند.
وی افزود: مهمترین موضوع در قلمرو این هنر فقدان استفاده از تجهیزات مکانیکی و چرخهای خیاطی است زیرا همه چیز با دست پدید می‌آید.
وی گفت: سوزن دوزی را می‌توان محصول کار و تلاش سخت زنانه و بازتاب خاطرات تلخ و شیرین آنان در طول تاریخ برشمرد که خود آمیزه‌ای ذهنی از آهنگ حرکت دست‌های زن بلوچ است که منجر به پدید آمدن آثاری جاندار و جاودانه بر تار و پودی سرد و بی‌روح می‌شود.
فرماندار شهرستان خاش هم بیان کرد: لباس بلوچ که سیستان و بلوچستانی ها از آن استفاده می کنند فقط یک پوشش نیست، بلکه این پوشش پشتوانه فرهنگی یکی از اصیل ترین اقوام ایرانی است.
محمداکبر چاکرزهی اظهار کرد: لباس بلوچی، لباسی است که در یک منطقه بزرگ جغرافیایی از قدیم مورد استفاده مردم بوده است،مناطقی چون ناحیه سیستان و بلوچستان ایران، بخش هایی از خراسان (بخصوص جنوب آن)، بخش هایی از استان کرمان و هرمزگان و کشورهایی چون پاکستان، هندوستان، افغانستان و… از جمله نواحی ای است که مردمان آنها به دلیل برخی تشابهات فرهنگی و ریشه های مشترک قومی ملبس به این لباس و این نوع پوشش هستند.
وی گفت: نبود صنعتگران و تعاونی های فعال در این زمینه مشکل عمده عدم صادرات گسترده و تولید انبوه این محصول فرهنگی درمنطقه است.
وی بیان کرد: افرادی نیز که اقدام به دوخت و تولید این محصول می کنند، به دلیل نداشتن سواد تجاری از یک سو و مشکلات مالی از سوی دیگر، توان معرفی و صدور کالای خود را به صورت عمده به دیگر کشورها ندارند. درهمین راستا دولت می تواند با حمایت از این بخش و از طریق فرستادن صنعتگران به نمایشگاه های خارج از کشور به معرفی این محصول کمک کند. وی گفت:این صنعت بسیارمهم وباارزش از ظرفیت بالا در زمینه اشتغالزایی و رونق اقتصادی برخورداراست.
دولت باید با توجه به جایگاه این صنعت در اقتصاد منطقه و قابلیتهای آن در توسعه این هنر به ویژه در مناطق روستایی همت گمارد و با تشویق روستاییان و فراهم آوردن امکانات عرصه را رواج هرچه بیشتر آن فراهم سازد.