چرا چرخه خشونت در سیستان و بلوچستان پایانی ندارد؟ متن گفتگوی “دویچه وله” با خانم کارینا جهانی، استاد زبان‌های ایرانی و پژوهش‌گر مسائل بلوچستان، آقای ناصر بلیده ای دبیرکل حزب مردم بلوچستان
در حمله مسلحانه جیش‌العدل در صبح روز جمعه ۴ مرداد (۲۶ ژوئیه) به ساختمان دادگستری استان سیستان و بلوچستان در شهر زاهدان دستکم شش نفر کشته و ۲۲ تن دیگر مجروح شدند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
جیش‌العدل عملیات خود را “بازوی عدالت” نامیده و در بیانیه‌ای اعلام کرد که این حمله در پاسخ به آنچه “صدور احکام اعدام، بازداشت علمای اهل سنت، تخریب مساجد و خانه‌های مردم بلوچ” از سوی قوه قضائیه عنوان شده، صورت گرفته است. گروه جیش‌العدل همچنین هشدار داد که حملات مشابهی در آینده ادامه خواهد داشت و از کارکنان دستگاه قضایی خواست استان را ترک کنند.
واکنش مولوی عبدالحمید به حمله مسلحانه جیش‌العدل
مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان بلافاصله با صدور بیانیه‌ای حمله مسلحانه جیش‌العدل به ساختمان دادگستری استان سیستان و بلوچستان را محکوم کرد.
در بخشی از این بیانیه که در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر امام‌جمعه اهل‌سنت زاهدان منتشر شده، آمده است: «اقدامات مسلحانه به‌هیچ‌وجه به نفع مردم استان نیستند و هر گونه ناامنی به ضرر منافع مردم استان است.»
چرا جیش‌العدل قوه قضائیه را هدف قرار داد؟
یک منبع آگاه در زاهدان به دویچه‌وله می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد جیش‌العدل با این حمله خواسته پیامی روشن ارسال کند؛ انتظار عدالت از قوه قضاییه بیهوده است، چرا که با گذشت نزدیک به سه سال از کشتار “جمعه خونین” زاهدان و خاش، هیچ اقدامی علیه عاملان و آمران آن انجام نشده است.»
در حادثه جمعه خونین زاهدان در ۸ مهر ۱۴۰۱، بیش از ۱۰۰ نفر کشته و دستکم ۳۰۰ نفر مجروح شدند که بسیاری از آن‌ها دچار قطع نخاع، قطع عضو یا نابینایی شدند.
افزایش نفوذ جیش‌العدل میان بلوچها
به گفته منبع آگاه در زاهدان تعداد اعضای گروه جیش‌العدل مشخص نیست اما آنچه از صفحات مجازی فرماندهان این گروه معلوم می‌شود پس از کشتارها و سرکوب‌های سال‌های اخیر، تعداد افرادی که خواهان عضویت در این گروه هستند افزایش پیدا کرده است.
برای توقف چرخه خشونت چه باید کرد؟
این کارشناس مقیم زاهدان که نخواست نامش فاش شود، معتقد است: «تا زمانی که سیاست‌های سرکوب‌گرانه در برابر مردم بلوچ ادامه دارد و حقوق آن‌ها نادیده گرفته می‌شود، نمی‌توان به پایان چرخه خشونت امیدوار بود و مادامی‌که با علت‌های اصلی ناامنی برخورد نمی‌شود، مبارزه با معلول‌ها راه‌حل نخواهد بود.»
یک پژوهش‌گر: دولت باید سیاست خود را تغییر دهد
کارینا جهانی، استاد زبان‌های ایرانی در دانشگاه اوپسالای سوئد و پژوهش‌گر مسائل بلوچستان، معتقد است حل بحران آسان نیست. او می‌گوید: «مسئله بسیار پیچیده است و واقعا هیچ راه حل آسانی ندارد. جامعه سنتی بلوچ هم پر از خشونت است و مسائل با خشونت و “به‌یر گیری” به معنای “انتقام‌گیری از دشمن خونی” حل می‌شود. دولتی که در ایران سر کار هست همه چیز را با خشونت حل می‌کند. این دولت حاضر هست همه شهروندان خود را بکشد تا در قدرت بماند.»
این محقق سوئدی به دویچه وله می‌گوید: «رویکرد نظام‌های حاکم در ایران در قبال اقوام اشتباه بوده، شاه توجهی به حقوق اقوام نداشت و رژیم جمهوری اسلامی هم به آن سیاست ادامه داده است و تا زمانی که سیاست‌های دولت در قبال اقوام و مناطق محروم تغییر نکند، خشونت نیز ادامه خواهد یافت.»
جهانی در صحبت‌های خود به این مسئله هم اشاره می‌کند که جامعه بین‌المللی فشار لازم را برای تغییر سیاست‌های تبعیض‌آمیز علیه اقوام در ایران اعمال نمی‌کند.
دیدگاه گروه سیاسی بلوچ درباره حمله جیش‌العدل
ناصر بلده‌ای دبیرکل “حزب مردم بلوچستان” و فعال سیاسی مقیم سوئد هم در ارتباط با ادامه چرخه خشونت در سیستان و بلوچستان به دویچه وله می‌گوید: «بلوچها نسبت به جمعیت خود بیشترین اعدام را در ایران و در سطح جهان دارند و اقدام جیش‌العدل واکنشی است به این اعدامها تا مخالفت جامعه بلوچ را نشان دهد».
بلده‌ای حمله مسلحانه جیش‌العدل را واکنشی به سیاست‌های جمهوری اسلامی می‌داند و می‌گوید: «اعدام، سرکوب و فشار بر مردم بلوچ به جایی رسیده است که گروهی مثل جیش‌العدل عکس‌العمل نشان می‌دهد.»
دبیر کل حزب مردم بلوچستان تاکید می‌کند هنوز عاملان و آمران حادثه جمعه خونین محاکمه نشدند و در این مدت سه سال افرادی که زخمی شدند و یا خانواده قربانیان حادثه جمعه خونین تحت فشار بودند.
او به نمونه‌ای از این فشارها هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از بلوچ‌هایی که در جمعه خونین زاهدان زخمی وقطع نخاع شده و وضعیت بسیار بد اقتصادی هم داشت اخیرا خودکشی کرد چون کمکی به او نشده بود. این حادثه مظلومیت جامعه بلوچستان را نشان می‌دهد.»
جیش‌العدل از سوی آمریکا و ژاپن به عنوان یک گروه تروریستی شناخته شده است. ناصر بلده‌ای در این رابطه می‌گوید “هرگونه کشتار از طرف جیش‌العدل و یا جمهوری اسلامی ایران محکوم است” اما “تروریستی اعلام شدن یک گروه مسئله سیاسی است تا اینکه یک واقعیت باشد”.
به گفته بلده‌ای آمریکا جمهوری اسلامی ایران را هم به عنوان یک کشور تروریستی و سپاه پاسداران را هم یک گروه ترویستی به رسمیت شناخته و با این کشور مذاکره هم می‌کند.
“اپوزیسیون حق دارد از خود دفاع کند”
گروه‌های سیاسی بلوچ که عمدتا در خارج از کشور مستقر هستند آیا جیش‌العدل را به عنوان یک گروه تروریستی می‌شناسند؟
ناصر بلده‌ای دبیر کل حزب مردم بلوچ در پاسخ به این پرسش دویچه وله می‌گوید: «ما هیچ گروهی را به عنوان یک گروه تروریستی به رسمیت نمی‌شناسیم و اصول و قاعده‌ای هم نداریم که کسی را تروریست اعلام بکنیم.»
بلده‌ای ادامه می دهد: «اپوزیسیون بر اساس منشور سازمان ملل متحد حق دفاع از خود را دارد. بنابراین حمله به مرکزی که اعدام صدها نفر را صادر کرده و مسئول دستگیری انسان‌ها بدون ارائه هیچ دلیل و مدرکی هست در چارچوب منشور دفاع از خود انجام گرفته است. مردم به لحاظ قوانین بین‌المللی حق دفاع از خود را دارند و این حق طبیعی و انسانی آنهاست.»
پایان چرخه خشونت، تنها با پایان سرکوب
پروفسور کارینا جهانی، کارشناس زاهدانی و ناصر بلده‌ای همگی تاکید دارند که اقدامات گروه‌هایی مانند جیش‌العدل، نتیجه سیاست‌های تبعیض‌آمیز، فقر گسترده، محرومیت و سرکوب مستمر در بلوچستان است و تنها زمانی که این شرایط تغییر کند و اعدامها متوقف و عدالت برقرار شود، می‌توان به توقف چرخه خشونت نیز امیدوار بود.
