حقوق و جايگاه زن در جامعه بلوچستان/ مهرنوش شهبازی

حقوق زنان اصطلاحی‌ست که اشاره به آزادی و حقوق زنان در تمامی سنین دارد. ممکن است این حقوق توسط قانون یا رسوم سنتی یا اخلاقی در یک جامعه به رسمیت شناخته‌شوند یا نشوند. دلیل گروه‌بندی خاص این حقوق تحت عنوان زنان و جدا کردن آن از حقوق عام‌تری مثل حقوق بشر این است که بنا بر تئوری، این حقوق در بدو زاده شدن برای تمام بشر به رسمیت شناخته می‌شوند اما مدافعان حقوق زنان نشان می‌دهند که به دلایل تاریخی و فرهنگی زنان و دختران بیشتر از مردان از شمول این حقوق خارج می‌شوند ٫ مانند ایران بخصوص در منطقه بلوچستان .

حقوق زنان، مبحثى مهم با گستره وسیع شامل حقوق خصوصى و عمومى زنان می باشد. مبحث حقوق زنان معمولاً شامل – و نه منحصر به – این موارد می‌شود:

ازدواج، فسخ آن، ارث و حضانت فرزند ، تمامیت بدنی و خودمختاری، حق رای، حق کار، حق دستمزد برابر به خاطر کار برابر. حق مالکیت، حق انتخاب، حق تحصیل، حق سرپرستی
و در حوزه عمومى شامل حق شرکت در ارتش، حق مشارکت در قراردادهای قانونی ، حقوق مدنى، سیاسى و اجتماعى و مذهبی اوست.

حقوق زنان در همه جوامع و دورانها همواره به مقتضیات زمان، ویژگیهاى فرهنگى جامعه و نوع مناسبات اجتماعى آن عصر بستگى داشته است. بررسى پیشینه حقوق زن در ادوار تاریخى نشاندهنده تسلط پایدار مردسالارى بر آن است. اگرچه امروزه به واسطه وضع قوانین حمایتگر از زنان، تغییرات و تحولات فرهنگی چون افزایش تحصیلات زنان و حضور آنها در فعالیت های اجتماعی و سیاسی، گسترش امور تکنولوژیکی که از فشار کار خانگی کاسته است، دامنه اعمال ظلم بر زنان کاهش یافته اما همچنان باتوجه به زمینه های تاریخی و فرهنگی آن، به ویژه وجود نگرش های غلط در جامعه نسبت به جایگاه و حقوق زنان و وجود برخی از خلاها و ابهامات قانونی، مظلومیت زنان در محیط خانواده را شاهدیم.

مبارزات مسالمت‌آمیز زنان ایران برای رفع تبعیض و برابری حقوقی با مردان با تکیه بر موازین بین‌المللی حقوق بشر یکی از صفحات درخشان تاریخ مبارزات جهانی زنان برای برابری حقوق با مردان است. ابتکار و نوآوری زنان ایران، شجاعت و استقامت‌شان در مقابل خشونت و سرکوب دولتی، ستایش جامعه جهانی از فعالان ایرانی حقوق زن را برانگیخته است.

حق آموزش حقی جهانشمول برای همگان است. این حق در میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به عنوان یکی از حقوق اولیه بشر اعلام شده و شامل حق آموزش ابتدایی اجباری رایگان برای همه، لزوم ایجاد آموزش متوسطه در دسترس همه، و نیز الزام ایجاد دسترسی مساوی به آموزش عالی، به‌طور ایدئال از طریق ارائهٔ آموزش عالی رایگان می‌شود . پس ما مردم بلوچ باید به دور از هر نوع تعصب و افکار منفی این حق مسلم را از دختران و زنان بلوچ نگیرم تا جامعه بلوچستان پیشرفت و توسعه پايدار اجتماعي و سياسي و اقتصادي و ۔۔۔ کند و به جایگاهی که لیاقت هر بلوچ هست برسد و بتواند از حق خود در جامعه دفاع کند۔

موفقیت هر جامعه وابسته به زنان آن جامعه هست، زیرا یکی از وظایف مهم هر زن در نقش مادر در جامعه پرورش و تربیت و آموزش فرزندان هست ، پس واجب هست که زنان با سواد و آگاه و از نظر حقوقي برابر با مردان داشته باشیم .

اگر مبارزه با حکومت‌های خودکامه برای کسب حقوق سیاسی با واکنش خشن دولت‌ها مواجهه بوده، مبارزات حق‌طلبانه زنان نیز با این نوع خشونت روبرو گشته و با بی‌توجهی حکمرانان و جامعه مردان مواجه بوده‌است. این در حالیست که کنوانسیون امحای کلیه اشکال تبعیض علیه زنان در سال ۱۹۸۱ و کنوانسیون حقوق کودک در سال ۱۹۸۹ با تصویب سازمان ملل لازم الجرا شده‌اند.

بلوچستان محل برخورد چهار فرهنگ ایرانی عربی هندی و آسیایی است که به دلیل نزدیکی به هر یک از این فرهنگ ها، بسیاری از اعتقادات، عادت ها و رفتار های آن ها در جامعه ی بلوچ ظهور کرده است. در گذشته به دلیل تعاملات کمتر مردم بلوچ با جوامع همجوار،آنچه را که از داستان ها و اشعار بر می آید وضع زن نسبت به دیگر جوامع در بهترین شرایط ممکن خود بوده است. ولی آنچه را که نباید از ذهن دور داشت اینکه باید همراه با حفظ افتخارات قبلی، در جهت بر طرف کردن کاستی ها و تنگ نظری های جامعه ی فعلی تلاش نماییم .جامعه ی فعلی بر اثر تهاجم فرهنگی و ایده های غربی هندی عربی از شرایط آرمانی به دور است. رسوخ تفکر نژاد پرستانه کاستی در جامعه ی بلوچ – -ناشی از هجوم و نزدیکی فرهنگ سرزمین هزار چهره ی هند می باشد. همچنین قرارگیری در مسیر عبور بردگان از آفریقا به آسیا و نیزعواملی چند به نوعی در شکل گیری نظام نژادپرستانه ي کاستی در بلوچستان مؤثر بوده است . در جامعه ی بلوچ، زن دوشادوش مرد به عنوان همفکر وهمگام در تمام مراحل زندگی حرکت کرده ولی بعد از محکم شدن بنیان های نظام کاستی و تفکرات جامعه های همجوار و تلفیقی ازنظریات اسلامی منطقه اي، متأثر از تعصب مردانه و جامعه ی پدرشاهی ، سبب شکل گیری مرز بندی های محکم بین زن و مرد شده -است . وجود فقر و نابسامانی در جامعه از نقش اجتماعی زنان بلوچ که ناشی از شرایط اقتصادی و اجتماعی و سیاسی حاکم می باشد، کاسته است.

من به عنوان یک دختر بلوچ از تمامی مردان جامعه بلوچستان و بلوچ‌های سرتاسر دنیا برای داشتن بلوچستاني آباد و آزاد دست به دست هم بدهیم و جامعه بلوچ را از فقر و ناآگاهی و ظلم و ستم های دولت‌هاي حاکم تبعيضگر و فرھنگ کاستي و تبعيضگر بومي نجات بدهیم و فرهنگ و ملت خود را آن گونه که شایسته هست سر بلند و سرافراز جھان نماييم۔

از: مهرنوش شهبازی
سپتامبر 2020